Praca zaliczeniowa

Praca zaliczeniowa jest krótką formą, z którą student filozofii spotyka się najczęściej w trakcie studiów. Prace tego typu bywają warunkiem zaliczenia niektórych ćwiczeń i wykładów monograficznych. Przed taką pracą stawiamy określone wymagania - warto je poznać, aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień.

Co należy wiedzieć o pracy zaliczeniowej?

Pisanie prac zaliczeniowych jest doskonałą wprawką do pisania poważniejszych prac, takich jak praca dyplomowa i artykuły naukowe. Pisanie prac niesie z sobą różne trudności, wynikające głównie z wcześniejszych problemów edukacyjnych. Jednak praktyka dydaktyczna pokazuje, że przy systematycznej pracy każdy student może nauczyć się pisania poprawnych prac.

Głównym celem pracy zaliczeniowej jest sprawdzenie, czy student opanował przewidziany zakres materiału i czy jest w stanie samodzielnie przedstawić go w krótkiej formie pisemnej. Poza tym sprawdzane są również umiejętności ogólnofilozoficzne:

  • umiejętność argumentacji,
  • analizy zagadnienia,
  • prezentacji problemu z różnych stanowisk,
  • zdolności pisarskie.

Jak widać, zakres kryteriów oceny może być szeroki, w praktyce jednak jest on bardziej zacieśniony. W związku z tym konieczne jest zdobycie informacji o kryteriach oceny pracy i wymaganiach. Wykładowca zobowiązany jest udzielić wyczerpujących wyjaśnień podczas konsultacji.

Kluczowym zagadnieniem metodycznym jest prawidłowe rozplanowanie czasu na przygotowanie pracy. Jest to bowiem proces, który powinien rozpocząć się od studiów i namysłu nad zagadnieniem, czyli o wiele wcześniej niż napiszemy pierwsze słowa. Typowy czas potrzebny na przygotowanie pracy zaliczeniowej to kilka tygodni. Jeżeli rozpoczynamy ten proces na tydzień przed terminem oddania pracy, jest już za późno na powstanie rzetelnego opracowania!

Uwaga!

Przed przystąpieniem do pisania prac naukowych należy koniecznie przemyśleć kwestie etyczne.

Czego należy się dowiedzieć?

Oczywiście namysł nad problemem pozwala sformułować najbardziej interesujące pytania. Oprócz nich warto pamiętać o kilku sprawach, które z punktu widzenia studenta mogą umknąć uwadze.

  • Termin oddania pracy - aby zaplanować działania.
  • Wymogi formalne odnośnie pracy (liczba stron, czy chodzi o strony znormalizowane?) - zob. typowe wymogi odnośnie prac.
  • Jaki ma być format przypisów? - zob. rozdział o przypisach.
  • Czy dobrze rozumiemy wymagania? (Wszystkie wątpliwości należy wyjaśnić, gdyż często okazują się istotne).
  • Czy rozumiemy temat?
  • Czy wiemy jakie teksty należy obowiązkowo przeczytać?
  • Czy wiemy jak rozpocząć poszukiwania literatury?

Rozpoczynamy pisanie pracy

Temat pracy

W sformułowaniu tematu pracy istotne jest każde słowo. Należy więc temat przeczytać bardzo uważnie, zwracając uwagę na to, czy każde słowo jest zrozumiałe w kontekście całości (czy mamy wyobrażenie problemu). Refleksja nad tematem rozpoczyna proces tworzenia pracy. Od tego, czy dobrze zrozumiemy temat zależy powodzenie całego przedsięwzięcia. Warto poświęcić więc nieco czasu na przemyślenia - najpierw zbieramy różne pomysły.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować je z prowadzącym. Warto również przedyskutować problem nawet wtedy, gdy wydaje się nam oczywisty.

Studia (poszukiwania literatury)

Po zebraniu pierwszych pomysłów należy sięgnąć do literatury przedmiotu. W tym momencie rozpoczynamy własne studia nad zagadnieniem. Treści podane podczas zajęć powinny być jedynie inspiracją. Samodzielnie należy nauczyć się opracowywanego zagadnienia - to zupełna nowość w stosunku do nauki w szkole średniej. Warto zapoznać się wcześniej z metodami poszukiwania literatury.

NB. Należy ostrożnie korzystać ze źródeł internetowych. Mają one różną wartość, a wiele z nich podaje informacje wątpliwej jakości. Zawężenie poszukiwań tylko do źródeł internetowych jest niedopuszczalne.
Niemniej już dziś można polecić pewne zasoby w Internecie.

Podczas samodzielnych studiów (wymaga to czasu spędzonego w czytelni) pojawiają się pytania i wątpliwości. Warto je notować. Przydadzą się w dalszych etapach pracy. Pytania i konkretne wątpliwości warto omówić podczas konsultacji.

Plan pracy (szkic)

Po zapoznaniu się z zagadnieniem należy zarysować na próbę kształt pracy. Najlepiej w tym celu sporządzić plan pracy. W kolejnych punktach wypisujemy główne zagadnienia, które chcemy poruszyć w pracy. Gotowy plan pozwala na ocenę, czy struktura pracy jest poprawnie (logicznie) zbudowana. Należy liczyć się z tym, że plan pracy może ulec zmianie podczas dalszych studiów i pisania pracy (gdy lepiej zrozumiemy zagadnienie).

Piszemy pracę

Zanim przystąpimy do pisania warto przypomnieć sobie podstawowe zasady pisania i redagowania tekstów naukowych. Zaoszczędzi to później czasu na poprawkach.

Od razu warto również zwrócić uwagę na jasność wypowiedzi. Autor nie może pozostawiać żadnych kwestii domysłom czytelnika (trzeba założyć, że czytelnik domyśli się odmiennie od naszych intencji). Bardzo często wiele rzeczy wydaje się oczywistych z punktu widzenia piszącego, ale z punktu widzenia czytelnika już takimi być nie muszą - umiejętność dostrzegania takich zagrożeń jest bardzo pomocna.

Innym problemem jest formułowanie zdań wielokrotnie złożonych o skomplikowanej strukturze - należy dzielić dłuższe zdania. Warto zwrócić uwagę, czy kolejne zdania wynikają z poprzednich - pozwala to uniknąć wrażenia przeskoków logicznych. Przeskoki źle świadczą o autorze, bo często ukrywają się w nich nieporozumienia, błędy rozumowania lub wątpliwe założenia.

Obowiązkiem autora jest zadbanie o to, aby został dobrze zrozumiany!

W trakcie pisania należy nieustannie odwoływać się do sporządzonego planu pracy oraz notatek.

Podział na rozdziały (opcjonalne)

Jeżeli dzielimy pracę na rozdziały, to należy zwrócić uwagę na ich logiczne ułożenie. Drugą kwestią jest to, że należy zadbać o połączenie ich w jedną całość odpowiednimi nawiązaniami. Tytuły rozdziałów powinny jak najwierniej odzwierciedlać zawartą tam treść (nie mogą obiecywać zbyt wiele!).

Typowym błędem jest opatrzenie jednego z rozdziałów tym samym tytułem, co cała praca. Taki zabieg sugeruje, że tylko ten rozdział rozwija tytułowe zagadnienie - pozostałe wydają się więc zbędne! Błąd ten ukazuje również to, że autor ma problemy z analizą zagadnienia i nie jest w stanie wyróżnić jego składowych.

Wstęp i zakończenie

Każda poprawnie zbudowana praca musi posiadać te dwa elementy.

Wstęp służy ogólnej prezentacji problematyki (tła) i wprowadza czytelnika w zagadnienie, które jest przedmiotem pracy. W końcowej części wstępu można dać krótkie streszczenie pracy.

Podstawowym błędem przy konstruowaniu wstępu jest przyjmowanie założenia, że całe zagadnienie jest czytelnikowi dobrze znane. Z drugiej strony - wstęp nie może być zbyt długi. We wstępie często wyjaśnia się podstawowe pojęcia lub przedstawia postać, której poglądy analizujemy. Warto sięgnąć do encyklopedii, słowników i innych opracowań, aby wzbogacić wstęp o interesujące wiadomości.

Wstęp musi współgrać z całością pracy, nie może również obiecywać zbyt wiele - z tego względu zaleca się, pisanie go na końcu, gdy cała praca jest już napisana.

Zakończenie ma za zadanie podsumowanie pracy. Powinno ono dawać jasną ocenę problemu albo podsumowywać stan analizy zagadnienia. Niekiedy w zakończeniu sygnalizuje się ujawnione w pracy zagadnienia, które wymagają opracowania w przyszłości (to element typowy dla prac naukowych).

Dobrze napisane zakończenie powinno być jedną z ciekawszych części pracy. Brak zakończenia dezorientuje czytelnika. Innym problemem jest to, że autor nie ma pomysłu na zakończenie, ucieka więc w ogólnikowe sformułowania.

Rozwinięcie

Główna część pracy stanowi najczęściej albo prezentację problemu filozoficznego, albo stawia pewną tezę i poddaje ją krytycznemu opracowaniu.

W pierwszym przypadku należy skupić się na analizie problemu - wyróżniamy jego składowe i relacje między nimi. Szczególną uwagę należy zwrócić na analizę tekstów źródłowych i odwoływać się do nich na poparcie stawianych tez. Przy analizie poglądów trzeba dążyć do jak najlepszego zrozumienia danego autora - jego poglądy próbujemy relacjonować własnymi słowami. Taki zabieg ujawnia często pominięte obszary zagadnienia i pozwala formułować kolejne pytania, które stanowią punkt wyjścia do dalszej analizy.

Uwaga: podczas pisania pracy może zajść konieczność cofnięcia się do wcześniejszych części i przepracowania ich. To oznaka tego, że w miarę jak coraz lepiej rozumiemy problem, zmieniają się nasze poglądy i koncepcja samej pracy. Należy jednak zachować ostrożność w tym względzie (zwłaszcza przy dłuższych pracach).

Bibliografia

Na zakończenie pracy zestawiamy bibliografię wykorzystanej literatury. Podajemy w niej wszystkie prace, do których odwołujemy się w przypisach. Nie podajemy prac bez odwołań!

Poprawiamy pracę

Lektura pracy

Po zakończeniu pisania pracy warto odłożyć ją na pewien czas (minimum tydzień).
Napisaną pracę należy przeczytać. W tym celu należy wydrukować pracę.
Badania psychologiczne pokazują, że poprawki dokonywane w edytorach są mniej dokładne (zapewne wydruk pozwala lepiej skupić uwagę).

NB. Z punktu widzenia wykładowcy doskonale widać prace, które nie przeszły procesu poprawek na wydruku.

Podczas pierwszego czytania należy skupić się przede wszystkim na logicznej strukturze pracy (argumentacja, uzasadnienia tez). Należy czytać uważnie, mimo że tekst wydaje się znany!

Redakcja tekstu

W dalszej kolejności poprawiamy zauważone błędy stylistyczne i inne błędy. Pracę należy przejrzeć pod kątem zgodności z wymogami redakcyjnymi.

Praca ze słownikiem

W pierwszej kolejności korzystamy ze słowników wbudowanych w większość dostępnych edytorów. Słowniki takie pozwalają usunąć wiele błędów literowych, ale nie uwzględniają one kontekstu występowania słowa, mogą więc prowadzić do fatalnych pomyłek.

Poniżej znajduje się przykład wzięty z jednej pracy zaliczeniowej:

Kluczowym momentem w życiu A. Einsteina było sformułowanie ogólnej teorii względności. (Autor znany lecz przemilczany)

Błąd tego typu jest niewykrywany przez automatyczną korektę. Jest on w zasadzie drobny, ale trzeba pamiętać, że tego typu błędy ośmieszają autora i mogą podważać wiarę w rzetelność opracowania!

Koniecznym elementem opracowania jest więc wykorzystanie słownika ortograficznego. Sprawdzamy:

  • wszelkie wątpliwe miejsca;
  • pisownię i odmianę nazwisk obcych (oraz zasady);
  • pisownię łączną i rozdzielną.

Konsultacje

Jeżeli mamy wątpliwości co do tego, czy praca poprawnie rozwija temat, albo czy spełnia wymagania warto udać się na konsultacje. Dyskusja nad spisanym tekstem może być bardzo owocna i może znacząco przyczynić się do pogłębienia filozoficznych treści.