Cytaty

Cytaty

Wyróżnianie tekstu cytowanego

Gdy przywołujemy wprost myśli innych autorów zawsze obowiązkowo należy wyróżnić cytowany tekst, aby uniknąć podejrzenia plagiatu(!). Istnieje kilka możliwości wyodrębniania cytatów:

  1. ujęcie tekstu w cudzysłowy - to najprostsza metoda, stosujemy cudzysłowy drukarskie „ ” zamiast tzw. cudzysłowów prostych "".
  2. wyróżnienie tekstu kursywą - wadą tego sposobu jest to, że kursywa jest używana również dla wyróżniania tekstu lub na oznaczenie słów obcojęzycznych;
  3. wyróżnienie tekstu inną czcionką - sposób stosowany w składzie książek i czasopism, wymaga specjalistycznej wiedzy na temat zasad wyróżniania gdyż źle zastosowany może mylić czytelnika lub może niszczyć estetykę formy graficznej tekstu.

Zasada ekonomii środków zakazuje łącznego używania różnych środków. Różne środki wyodrębniania cytatów służą bowiem do zapisu cytatów zagnieżdżonych.

W przypadku prac zaliczeniowych najczęściej używamy sposobu 1. lub 2. Pierwszy z nich jest wygodniejszy do zapisu zagnieżdżonych cytatów.
Używamy wówczas tzw. cudzysłowów francuskich « ».

Opracowanie cytatów

W tekstach naukowych wymaga się podania dokładnego źródła cytatu. W tym celu stosuje się najczęściej system przypisów. W przypadku cytowania prac klasycznych (Biblia, Platon, Arystoteles) należy zaznajomić się z zasadami cytowania szczególnych tekstów.

Cytowany tekst nie może być wyrwany z kontekstu. Wszelkie zmiany i wyjaśnienia mające zrekonstruować brakujący kontekst muszą być wyraźnie oznaczone. W tekstach naukowych stosuje się zwyczajowo w tym celu nawiasy prostokątne. W nawiasach tych wstawiamy:

  • brakujące wyrazy, których można się domyślać,
  • wyjaśnienia (wynikające z kontekstu),
  • znak opuszczonego fragmentu (wielokropek).

Warto zwrócić uwagę na to, czy zastosowanie cytatów jest celowe. Niekiedy lepiej jest dać skrócone omówienie (również opatrzone odpowiednim przypisem). Nagminnym błędem jest zastępowanie własnej analizy filozoficznej cytatami z pracy innego filozofa.

Zasady cytowania

  1. Informacje powinny być potwierdzone.
  2. Wybieramy wiarygodne edycje źródeł (najlepiej wydania krytyczne).
  3. Maksymalnie wiernie oddajemy myśl autora.
  4. Cytujemy dosłownie i dokładnie (bez zmian i błędów!).
  5. Staramy się zachować kontekst.

Zasady tłumaczenia cytatów

  1. Wybieramy wiarygodne edycje źródeł (najlepiej wydania krytyczne).
  2. Można przytaczać obce tłumaczenia.
  3. Zawsze trzeba zaznaczyć kto tłumaczył cytat.
  4. Maksymalnie wiernie oddajemy sens myśli autora.

Kiedy cytować?

  1. Jeżeli chcemy polemizować z cudzym poglądem (pokazujemy czytelnikowi z jakimi dokładnie poglądami polemizujemy)
  2. Jeżeli chcemy poddać dokładnej analizie wybrane sformułowanie (dotyczy szczególnie fragmentów kluczowych dla zrozumienia problemu lub fragmentów niejasnych)
  3. Jeżeli chcemy dokonać analizy porównawczej (np. porównanie poglądów dwóch filozofów, analiza ewolucji poglądów jednej osoby, itp.)
  4. Jeżeli cytowana myśl ujmuje bardzo celnie opisywane zagadnienie
  5. Jeżeli przytaczamy wypowiedzi mało znane lub trudno dostępne, zwłaszcza takie, których styl ujawnia stanowisko autora (np. styl zaangażowany emocjonalnie, styl patetyczny, itp.)

Typowe błędy cytowania:

  1. Cytaty niekonieczne (cytowanie informacji ogólnie znanych w danej dyscyplinie, np. życiorys Platona)
  2. Cytaty nie związane z logicznym tokiem rozumowania
  3. Cytaty zastępujące własną analizę (kompilacja pracy z cytatów)
  4. Cytaty zbyt długie
  5. Cytaty niedokładnie przepisane lub z błędami (!)
  6. Cytaty wyrwane z kontekstu (!)
  7. Cytaty wyrwane z kontekstu przytaczane pośrednio za innym autorem (!)

Proponowana technika cytowania

Reguła Przykład
1. Cytaty ujmujemy cudzysłowami: „”.
2. Jeżeli pojawia się cytat zagnieżdżony (cytat w cytacie) używamy cudzysłowów ostrokątnych: «» „Co się tyczy nauk nieteologicznych, to wystarczy przypomnieć niezwykłej mądrości następujące słowa Naszego poprzednika [Leona XIII]: «Pilnie przykładajcie się do nauk przyrodniczych: na tym polu dokonywane obecnie genialne odkrycia, śmiałe i pożyteczne badania jak ze wszech miar zasługujące na podziw i hołdy współczesnych, tak też będą dla późniejszych pokoleń przedmiotem nieustannych pochwał»”.
3. Do definiowania wyrażeń używamy apostrofów: ' ' (albo cudzysłowów ostrokątnych: «»). W teorii języków formalnych 'słowo' to skończony ciąg symboli z alfabetu.
4. Wyjaśnienia, dopowiedzenia, skróty oznaczamy w tekstach naukowych nawiasami kwadratowymi „Metafizyka ta [tj. tomistyczna] spełnia od dawna w świecie katolickim rolę przewodniczki innych nauk, poddając im racjonalny pogląd na najogólniejsze własności i prawa bytu. Tę zaś rolę dlatego tak dokładnie spełnia metafizyka scholastyczna, iż sama poddaje się kierownictwu innej nauki. Tą nauką jest teologia […]”.
5. Jeśli w obręb cytatu wprowadzono jakieś komentarze: autora czy narratora — wydzielamy je myślnikami. (Zasady pisowni, 98.B.3.). „Duszą Narodu polskiego — pisze Mickiewicz — jest pielgrzymstwo polskie”.
6. Można ingerować w cytat wyróżniając jego części, ale trzeba to oznaczyć (albo w nawiasie kwadratowym albo w przypisie). „Metafizyka ta [tj. tomistyczna] spełnia od dawna w świecie katolickim rolę przewodniczki innych nauk[wyróżnienie moje - PP], poddając im racjonalny pogląd na najogólniejsze własności i prawa bytu”.
7. Każdemu cytatowi musi towarzyszyć przypis dokumentujący pochodzenie tekstu (odnośnik bezpośrednio po cudzysłowie zamykającym). „Metafizyka ta [tj. tomistyczna] spełnia od dawna w świecie katolickim rolę przewodniczki innych nauk, poddając im racjonalny pogląd na najogólniejsze własności i prawa bytu”1.

Zobacz: Zasady pisowni i interpunkcji: 98B. Użycie cudzysłowu jako znaku cytowania.

Uwaga

  1. W obrębie publikacji powinno się używać jednej konwencji.
  2. Należy unikać cytowania pośredniego i nie wolno nigdy ukrywać tego faktu! Cytaty pośrednie oznaczamy formułą „cyt. za:” po której podajemy pochodzenie cytatu.
  3. W przypadku własnego tłumaczenia cytatu w przypisie odnosimy do pracy źródłowej i zaznaczamy fakt dokonania własnego tłumaczenia.